Porównanie stawek na umowie zlecenie w 2023 roku – co się zmieniło?

Jak kształtują się nowe stawki i dlaczego warto je przeanalizować?

Temat umów zlecenie i ich wynagrodzeń od wielu lat budzi sporo emocji zarówno wśród pracowników, jak i zleceniodawców. W ostatnich latach coraz więcej mówi się o poprawie warunków zatrudnienia oraz o zmianach w minimalnych stawkach godzinowych. Rok 2023 przyniósł kolejne modyfikacje, które wyraźnie wpłynęły na to, ile faktycznie otrzymują w ręce osoby pracujące na podstawie umowy zlecenie. Warto więc przyjrzeć się tym zmianom z bliska, aby zrozumieć, co dokładnie uległo przeobrażeniom, jakie nowe zasady obowiązują oraz jakie są tego praktyczne konsekwencje.

Od lat można było zaobserwować trend systematycznego podnoszenia minimalnej stawki godzinowej na umowach zlecenie, choć dla wielu osób wciąż pozostawała ona na poziomie uważanym za zbyt niski w stosunku do rosnących kosztów życia. W 2023 roku przełomem okazały się kolejne podwyżki i modyfikacje zasad, które wynikają z przepisów prawa. Ich celem jest przede wszystkim ochrona pracowników przed zbytnim zaniżaniem wynagrodzenia, a z drugiej strony zapewnienie firmom większej stabilności i przewidywalności.

W tym obszernym poradniku przyjrzymy się krok po kroku, jak wyglądało porównanie stawek na umowie zlecenie na przestrzeni ostatnich lat, skupiając się zwłaszcza na roku 2023. Omówimy tło prawne, zmiany w minimalnym wynagrodzeniu, kwestie związane z oskładkowaniem, a także wpływ inflacji czy sytuacji gospodarczej na kieszenie osób pracujących na tej formie zatrudnienia. Przedstawimy również praktyczne wskazówki dla tych, którzy już pracują na umowie zlecenie, jak i dla osób, które dopiero rozważają tę formę współpracy. Dzięki temu zrozumiesz nie tylko bieżące realia, ale także zyskasz szerszy obraz zachodzących procesów i będziesz w stanie podejmować bardziej świadome decyzje.

Kontekst prawny i geneza zmian

Zanim przejdziemy do szczegółowych danych dotyczących stawek, warto zrozumieć, skąd w ogóle biorą się zmiany w prawie. Umowa zlecenie to specyficzna forma zatrudnienia oparta na przepisach Kodeksu cywilnego, a nie Kodeksu pracy. Oznacza to, że pracownik zatrudniony na tej podstawie nie jest formalnie „pracownikiem” w znaczeniu prawnym, lecz „zleceniobiorcą”. W praktyce oznacza to mniej uprawnień niż w przypadku umów o pracę, m.in. brak obowiązku stosowania zasad kodeksowych dotyczących urlopów wypoczynkowych, okresów wypowiedzenia czy ochrony przed zwolnieniem.

Przez lata umowy cywilnoprawne, w tym umowy zlecenie, stanowiły furtkę do mniej kosztownego zatrudniania ludzi. Niskie stawki, brak składek lub ograniczone oskładkowanie i brak minimalnej płacy godzinowej sprawiały, że pracodawcy chętnie korzystali z tego rozwiązania. Jednak wraz z rosnącą liczbą pracowników zatrudnionych w ten sposób, zaczęto zwracać uwagę na nadużycia i nierówność w traktowaniu poszczególnych grup na rynku pracy.

W rezultacie wprowadzono minimalną stawkę godzinową dla umów zlecenie, która na przestrzeni lat jest systematycznie waloryzowana. Ten krok był odpowiedzią na narastające głosy, że osoby pracujące na zlecenie bardzo często otrzymywały rażąco niskie wynagrodzenia, nieadekwatne do czasu i wysiłku, jaki wkładały w swoją pracę. Kolejne podwyżki minimalnej stawki godzinowej są krokiem w stronę poprawy sytuacji tej grupy pracowników, a rok 2023 przyniósł szczególnie ważne zmiany w tym zakresie.

Zmiany w wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 roku

W roku 2023 minimalna stawka godzinowa na umowie zlecenie wzrosła dwukrotnie. Pierwsza podwyżka nastąpiła z początkiem roku, a druga w jego połowie. Było to związane z ogólną polityką rządu, mającą na celu dostosowanie płac minimalnych do rosnących kosztów utrzymania, zwłaszcza w obliczu wysokiej inflacji i podwyżek cen towarów i usług.

• Od stycznia 2023 roku minimalna stawka godzinowa wzrosła do poziomu 22,80 zł brutto za godzinę.
• Od lipca 2023 roku nastąpiła kolejna podwyżka, podnosząca minimalną stawkę do 23,50 zł brutto za godzinę.

Dla porównania, w roku 2022 minimalna stawka godzinowa wynosiła 19,70 zł brutto, a w 2021 – 18,30 zł brutto. Widać więc wyraźny trend wzrostowy, który z roku na rok zwiększa realną wartość wynagrodzeń otrzymywanych przez zleceniobiorców.

Poniżej przedstawiamy tabelę obrazującą zmiany minimalnych stawek godzinowych na umowie zlecenie w ostatnich latach:

Wzrost o ponad 3 zł w ciągu dwóch lat to spora różnica, zwłaszcza dla osób, które pracują wiele godzin w miesiącu. W perspektywie rocznej przekłada się to na wyższe łączne zarobki i może mieć wpływ na decyzje pracowników o pozostaniu lub rezygnacji z danej formy zatrudnienia.

Różnice między umową zlecenie a umową o pracę w kontekście wynagrodzenia

Choć minimalne stawki godzinowe zbliżają umowy zlecenie do standardów znanych z umów o pracę, to nadal istnieją istotne różnice. Umowa o pracę gwarantuje minimalne wynagrodzenie miesięczne i szereg praw pracowniczych, których umowa zlecenie nie zapewnia wprost. W przypadku umowy zlecenie rozliczenia oparte są najczęściej na liczbie przepracowanych godzin, a kwota końcowa zależy bezpośrednio od tego, ile zleceniobiorca faktycznie pracował. Nie ma tu mowy o urlopie płatnym, płatnych nadgodzinach w rozumieniu kodeksowym czy wypłatach za przestój.

Dodatkowo, przy umowie zlecenie zleceniobiorca często sam musi dopilnować kwestii ubezpieczeniowych i składkowych. Wprawdzie aktualnie obowiązuje zasada, że umowa zlecenie zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na rzecz tego samego podmiotu co umowa o pracę podlega pełnemu oskładkowaniu, co oznacza składki emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jednak to nadal różni się od stabilności i przejrzystości, jaką daje etat.

Ważne: Pomimo wprowadzenia minimalnych stawek godzinowych, zleceniobiorca nie zyskuje automatycznie wszystkich ochronnych rozwiązań kodeksu pracy. Dlatego zanim zdecydujemy się na pracę w oparciu o zlecenie, warto przeanalizować, czy ta forma jest dla nas opłacalna nie tylko finansowo, ale i długofalowo. Z drugiej strony, elastyczność umowy zlecenie może być atutem dla osób, które wolą pracować nieregularnie lub dodatkowo dorabiać obok innego zajęcia.

Wpływ inflacji i sytuacji gospodarczej na stawki

Wysoka inflacja, z jaką mieliśmy do czynienia w 2022 i 2023 roku, sprawia, że nawet wzrost minimalnej stawki godzinowej może nie być w pełni odczuwalny. Rosnące ceny żywności, energii, usług i mieszkań powodują, że mimo wyższej stawki, realna siła nabywcza pieniądza niekoniecznie rośnie. W efekcie pracownik, choć ma teoretycznie wyższe wynagrodzenie brutto, może w praktyce odczuć, że za swoją pensję kupuje mniej towarów i usług niż przed rokiem czy dwoma.

Warto pamiętać, że zmiany w wysokości minimalnych stawek godzinowych nie zachodzą w próżni. Pracodawcy również odczuwają skutki inflacji i podwyżek kosztów prowadzenia działalności, co może przekładać się na ograniczenie liczby oferowanych zleceń lub większą presję na efektywność pracowników. Niektórzy zleceniobiorcy mogą więc czuć się rozdarci pomiędzy wyższymi oczekiwaniami finansowymi a presją na utrzymanie dotychczasowej pracy.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na fakt, że rosnąca minimalna stawka godzinowa to tylko jeden z czynników poprawiających sytuację osób pracujących na zlecenie. Aby realnie odczuć wzrost poziomu życia, konieczne jest również stabilizowanie sytuacji gospodarczej, walka z inflacją i stworzenie warunków do rozwoju gospodarczego. Wyższe wynagrodzenia będą bardziej znaczące, jeśli towarzyszyć im będą niższe koszty życia i stabilne ceny podstawowych dóbr.

Branże i zawody najbardziej narażone na niskie stawki

Tradycyjnie niskie stawki na umowie zlecenie występowały tam, gdzie nie potrzeba wysokich kwalifikacji, a pracę można wykonywać bez długiego szkolenia lub wykształcenia kierunkowego. Są to m.in.:

• Prace sezonowe w rolnictwie.
• Prace pomocnicze w gastronomii i hotelarstwie (kelnerzy, barmani, pomoc kuchenna).
• Prace porządkowe, sprzątanie biur i mieszkań.
• Prace w ochronie, gdzie stawki godzinowe przez lata były wyjątkowo niskie.
• Zlecenia w branży eventowej, promocje, sampling, rozdawanie ulotek.

Wraz ze wzrostem minimalnej stawki godzinowej w 2023 roku sytuacja tych pracowników uległa pewnej poprawie. Mogą oni liczyć na nieco wyższy dochód za swoją pracę. Niemniej często nadal pozostaje to wynagrodzenie uznawane za minimalne i niewystarczające do utrzymania się w droższych miastach. W rezultacie wiele osób nadal traktuje pracę na umowie zlecenie jako rozwiązanie tymczasowe, uzupełnienie budżetu studenckiego lub formę „dorywki” po godzinach innej pracy.

Stawki wyższe niż minimalne – czy to możliwe?

Wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej nie oznacza, że zleceniodawca nie może zaoferować więcej. Wręcz przeciwnie, pracodawcy, którzy chcą przyciągnąć do siebie lepszych, bardziej doświadczonych zleceniobiorców, często proponują stawki wyższe niż ustawowe minimum. Dotyczy to zwłaszcza branż, w których rośnie zapotrzebowanie na określone umiejętności, np. w sektorze IT, marketingu internetowego czy tłumaczeń.

Ważne jest, by zleceniobiorca pamiętał, że ma prawo negocjować wynagrodzenie. Wysokie zapotrzebowanie na pracowników w określonych sektorach może stać się kartą przetargową podczas rozmów o stawce. Oczywiście, nie każda branża jest tak elastyczna, a wiele zależy od specyfiki rynku, ale warto wiedzieć, że minimalna stawka to poziom podstawowy, który często można przekroczyć.

Oskładkowanie i podatki – co warto wiedzieć?

Istotnym aspektem umów zlecenie jest sposób ich oskładkowania i opodatkowania. Zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym w zależności od tego, czy jest to ich jedyne źródło utrzymania, czy dodatkowa forma zarobku. Jeśli umowa zlecenie jest zawarta z pracodawcą, u którego mamy etat, wówczas składki na ubezpieczenie społeczne są obowiązkowe. Jeśli natomiast jest to nasz jedyny tytuł do ubezpieczeń, podlegamy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, a ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.

Co to oznacza w praktyce? Wyższa stawka godzinowa w 2023 roku to również wyższa podstawa do naliczania składek. Choć może się wydawać, że wyższe składki „zjadają” część podwyżki, to jednak przekładają się one na wyższe świadczenia emerytalne w przyszłości, a w przypadku choroby lub macierzyństwa – na wypłacane zasiłki z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nie jest to więc jedynie koszt, ale też forma inwestycji w przyszłość.

Podatek dochodowy od wynagrodzeń z umowy zlecenie rozliczany jest standardowo, podobnie jak w przypadku umowy o pracę. Zleceniobiorca otrzymuje od zleceniodawcy PIT-11, który następnie uwzględnia w swoim zeznaniu rocznym. Warto zwracać uwagę na koszty uzyskania przychodu, które w przypadku umów zlecenie mogą być różne w zależności od specyfiki zadania.

Elastyczność i ryzyko

Umowa zlecenie cechuje się dużą elastycznością. Nie jest ograniczona rygorystycznymi przepisami kodeksowymi dotyczącymi czasu pracy, urlopów czy okresów wypowiedzenia. To daje przewagę osobom, które chcą szybko podjąć współpracę i nie planują długoterminowej stabilizacji. W 2023 roku, wraz ze wzrostem minimalnych stawek godzinowych, ta forma może stać się atrakcyjniejsza dla osób poszukujących dodatkowego dochodu bez konieczności wiązania się etatem.

Jednak elastyczność niesie ze sobą także ryzyko. Brak stałości zatrudnienia, mniejsze prawa pracownicze, trudniejszy dostęp do kredytów hipotecznych czy pożyczek (bo banki cenią stabilne dochody z umów o pracę) – to potencjalne minusy. Wzrost stawki minimalnej godzinowej nie usuwa tych problemów. Dlatego warto dobrze przemyśleć, jakie są nasze cele zawodowe, sytuacja życiowa i potrzeby finansowe, zanim zdecydujemy się na taką formę współpracy.

Jak sprawdzić, czy otrzymujemy właściwe wynagrodzenie?

Najprostszym sposobem na upewnienie się, że otrzymujemy co najmniej minimalną stawkę, jest przeanalizowanie swojej umowy zlecenie. Powinna ona jasno wskazywać liczbę godzin oraz wysokość wynagrodzenia. Jeśli stawka godzinowa jest niższa niż minimalna określona na dany rok, zleceniobiorca może zwrócić się do zleceniodawcy o jej podniesienie. Gdy ten odmówi, warto poszukać pomocy – np. w Państwowej Inspekcji Pracy lub u specjalistów z dziedziny prawa pracy.

Ważne: Zleceniodawcy mają obowiązek ewidencjonować liczbę przepracowanych godzin, co ma zapobiec zaniżaniu należnego wynagrodzenia. Jeśli pracodawca tego nie robi, to warto samemu prowadzić prywatny rejestr godzin pracy (np. w notatniku, arkuszu kalkulacyjnym). W razie sporu o wynagrodzenie posiadanie takiego zestawienia może pomóc w obronie swoich praw.

Wpływ zmian na rynek pracy i mentalność zleceniodawców

Wzrastająca minimalna stawka godzinowa może wpłynąć na mentalność zleceniodawców. Jeśli jeszcze kilka lat temu umowa zlecenie była sposobem na zatrudnianie pracowników tanim kosztem, to obecnie koszty zleceniobiorcy są wyższe i coraz mniej odbiegają od kosztów pracownika zatrudnionego na etacie (przy uwzględnieniu składek i podatków). W rezultacie niektórzy pracodawcy mogą bardziej rozważać sens przechodzenia na umowy o pracę lub oferowania wyższych stawek na zleceniu, aby zatrzymać dobrych pracowników.

W dłuższej perspektywie wyższe minimalne stawki godzinowe mogą poprawić ogólną jakość rynku pracy. Zleceniobiorcy zyskają więcej argumentów w negocjacjach z pracodawcami, a ci z kolei będą musieli liczyć się z koniecznością oferowania atrakcyjniejszych warunków. Może to ograniczyć zjawisko tzw. „śmieciówek”, w których pracownik jest traktowany wyłącznie jako źródło taniej siły roboczej, bez dbałości o jego rozwój zawodowy czy komfort pracy.

Przydatne wskazówki dla zleceniobiorców

Aby wyciągnąć jak najwięcej korzyści z obowiązujących stawek i nie dać się wykorzystać, warto stosować kilka prostych zasad:

• Negocjuj stawkę: Minimalna stawka to poziom wyjściowy. Jeśli masz doświadczenie, umiejętności lub możesz zaoferować pracodawcy większą wartość, próbuj uzyskać wyższe wynagrodzenie.
• Sprawdzaj zapisy w umowie: Upewnij się, że w umowie jasno określone są zasady rozliczenia godzin i obowiązki stron.
• Prowadź ewidencję godzin: Dzięki temu zawsze będziesz wiedział, ile powinieneś otrzymać wynagrodzenia.
• Bierz pod uwagę dodatkowe składki i podatki: Wyższa stawka to także wyższe składki, ale pomyśl o tym jako o inwestycji w przyszłe świadczenia.
• Monitoruj rynek: Sprawdzaj, jakie stawki oferują inni zleceniodawcy. Jeśli widzisz, że gdzie indziej jest korzystniej, rozważ zmianę zlecenia.

Co przyniesie przyszłość?

Trudno jednoznacznie przewidzieć, co wydarzy się w kolejnych latach. Trend systematycznego wzrostu minimalnych stawek godzinowych wskazuje, że władze będą nadal dążyć do poprawy warunków pracy osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych. Możliwe, że w perspektywie kilku lat różnica między minimalną pensją na etacie a minimalną stawką na zleceniu będzie coraz mniejsza.

Z drugiej strony, kluczowe znaczenie będzie mieć sytuacja gospodarcza. Jeśli inflacja nie zostanie opanowana, a koszty życia będą dalej rosnąć, to nawet kolejne podwyżki minimalnych stawek mogą okazać się niewystarczające, aby poprawić realną sytuację zleceniobiorców. Ostatecznie wiele zależy od równowagi między potrzebami pracowników, możliwościami zleceniodawców i polityką gospodarczą państwa.

Dobra rada

Z perspektywy osoby pracującej na umowie zlecenie rok 2023 to kolejny krok w stronę poprawy warunków finansowych. Wzrost minimalnej stawki godzinowej i stopniowe zrównywanie szans na rynku pracy sprawiają, że coraz mniej osób postrzega zlecenie jako „gorszą” formę zatrudnienia. Niemniej nie można poprzestać wyłącznie na satysfakcji z wyższej stawki – warto nadal poszukiwać możliwości rozwoju, negocjować stawki oraz dbać o własną sytuację finansową i zawodową. Pamiętaj, że wyższe wynagrodzenie godzinowe to tylko element układanki. Stabilna pozycja na rynku, rozwój umiejętności i świadome zarządzanie własną karierą mogą okazać się kluczowe w dłuższej perspektywie. Dlatego trzymaj rękę na pulsie, negocjuj warunki, sprawdzaj alternatywy i nie bój się szukać lepszych okazji na rynku – bo choć sytuacja się poprawia, to wciąż wiele zależy od Twojej aktywnej postawy.